Een conceptueel kunstenaar als Annelies Swart gaat uit van een idee, dan wel een vraagstelling. Aan elk werk, oftewel project, gaat eerst een gedegen onderzoek vooraf. Daarbij wordt de literatuur geraadpleegd waarna in een dummy de kennis wordt verwerkt in notities en kleine schetsen. Annelies Swart begon haar artistieke loopbaan als industrieel vormgever. In deze tak van kunst zijn materiaal, opdracht en productieproces de beperkingen waarbinnen de creatieve vrijheid van de vormgever tot verbeelding komt. In het autonome werk zoekt Swart naar eenzelfde soort van beperking, oftewel houvast, door zichzelf kritisch te bevragen en haar persoonlijke levenservaringen tot onderwerp van haar concept te maken.
Het werk getiteld "Evenbeeld" is hier een goed voorbeeld van. De beeldenrij is o.a. gemaakt van ijzerdraad, ongebakken klei, schakeldraad en papierpulp dat aangebracht is over een basisvorm van ijzerdraad.
Annelies Swart bedacht dat de tijd was aangebroken om zichzelf en haar werk in het licht te zetten. Maar hoe doe je dat en waarom is dat zo spannend, waren enkele vragen die zij beantwoord wilde zien. Swart heeft een voorkeur voor stugge materialen die weerstand bieden. IJzerdraad leent zich daar uitstekend voor. Het eerste beeldje is uit dit buigzame materiaal gevormd. Daarbij heeft de kunstenares gezocht naar een passende houding die aansluit bij haar gedachten over de vraagstelling. In de reeksen die daar op volgen heeft Swart met deze houdingen zodanig geëxperimenteerd en gevarieerd dat elk figuurtje een eigen positie in de ruimte opeist. Op de grond staat de conclusie van het onderzoek. Het beeld is echter onaf en de conclusie laat zich raden. Daarin schuilt nu juist het raffinement van dit werk. Swart laat ons immers liever het proces van haar onderzoek zien dan een eindproduct. Dit is eigen aan de conceptuele kunst: het idee van iets laten prevaleren boven de materialiteit van hetzelfde gegeven. Oftewel de fantasie van de kijker aanspreken door het onzichtbare, het immateriële, te laten zien.
Het werk getiteld "Amoeboïde II" oogt al even immaterieel, maar dan op een andere manier. In dit werk is louter en alleen uitgegaan van het materiaal zelf. Zoals gebruikelijk heeft Swart het materiaal vooraf grondig onderzocht op zijn eigenschappen. Anders dan je zou vermoeden is het gehele werk gemaakt uit één stuk kippengaas. Door het gaas eerst op de grond liggend, te buigen, te vouwen en erin te knippen, en later in een hangende positie verder te bewerken, heeft het zijn uiteindelijke vorm gekregen. Beter gezegd heeft het zijn weg gevonden in de ruimte. Bij het er langs of omheen lopen komt het werk vanzelf in beweging en is het onderhevig aan een voortdurende verandering. Alsof de vorm groeit en buiten zijn begrenzing zich voortplant. Vanwege de lichtheid en open structuur van het materiaal ontstaan associaties met een illusoire tekening die zweeft in de lucht.
Al lijkt de installatie getiteld "Cailloux", vertaald als keisteentjes, concreter van aard, het laat zich lezen als een momentopname van een foto. De objecten, gemaakt van gebakken klei, zijn op te vatten als wezentjes die elkaar besnuffelen of even een praatje maken, waarna ze weer hun eigen weg vervolgen. Zouden ze na deze interactie op de zelfde plaats terugkeren dan zou hun ligging en samenstelling zijn gewijzigd en zorgen voor een nieuwe momentopname. Het werk is ontstaan om het verlies van haar overleden dwergpapegaai en maatje Caillou hanteerbaar te maken. Elk object is precies zo groot als haar hand. Door de klei daarin te koesteren, glad te wrijven, te poetsen en te bekloppen met een lepeltje heeft elke vorm zijn eigen gevoelswaarde en identiteit gekregen. Ook in deze installatie voert het idee de boventoon en is het werk niet wát je ziet, maar vooral wat je níet ziet.
Door in het werkproces nauw in contact en in gesprek te blijven met het materiaal maakt Swart
geen beelden, maar laat ze ontstaan. Haar ideevorming berust tevens op een ander principe dat ik
hier nog niet eens heb genoemd. De titel Evenbeeld slaat ook terug op de schaduwwerking die elk
afzonderlijk object tegen de achtergrond van de ruimte opzoekt. Zoals schaduwen zich moeilijk
losmaken van hun oorsprong, zo zijn de werken van Annelies Swart evenbeelden van hun bedenker.
© deze tekst is i.o.v. Galerie Noord geschreven door Emmie Muller